Δεν είναι τζόγος το χρηματιστήριο

Του Βασίλη Παζόπουλου Φυσικά το παραπάνω δεν ισχύει για όσους αγοράζουν στηριζόμενοι στη «σίγουρη» πληροφορία που τους είπε ο μπατζανάκης του κολλητού, του γείτονα του περιπτερά. Ισχύει για αυτούς που επενδύουνε σε ένα ανεπτυγμένο χρηματιστήριο, με διαφάνεια, ρευστότητα και εποπτικές αρχές που φροντίζουν να τηρούνται οι κανόνες. Κυρίως όμως, ισχύει για τους επενδυτές ή traders που μελετάνε με σύστημα, ενημερώνονται καθημερινά και ακολουθούν μία επιστημονική μεθοδολογία. Υπάρχει σήμερα η δυνατότητα να αξιοποιήσουμε τα μαθηματικά για προβλέψουμε το μέλλον; Η απάντηση είναι κατηγορηματικά ΝΑΙ. Ο τρόπος είναι   κρυμμένος, παρ΄ όλο που βρίσκεται σε κοινή θέα. Αόρατος για εκείνους που δεν τον αναζητούνε ή ασαφής για εκείνους που δεν τον κατανοούνε. Και όμως. Είναι γραμμένος στην πιο καθαρή γλώσσα. Την παγκόσμια γλώσσα των μαθηματικών. Ίσως να μην έχουμε την δυνατότητα να γνωρίζουμε με βεβαιότητα, να μην γνωρίζουμε ακριβώς τι θα συμβεί αύριο, αλλά μπορούμε να υπολογίσουμε τις αριθμητικές πιθανότητες όσων ενδέχεται να συμβούν. Δεν υπάρχει τύχη, υπάρχουν πιθανότητες Αν στρίψουμε μία φορά μόνο το κέρμα, δεν μπορούμε να ξέρουμε αν θα έρθει κορώνα ή γράμματα. Αντίθετα, αν το στρίψουμε 1.000 φορές, μπορούμε εύκολα να προβλέψουμε πως οι μισές σχεδόν θα είναι γράμματα. Αποκτήσαμε μαντικές ικανότητες ξαφνικά; Όχι βέβαια. Απλά αξιοποιήσαμε προς το συμφέρον μας την επιστήμη των μαθηματικών, έστω και υποσυνείδητα. Η στατιστική μας βοηθάει να ποσοτικοποιήσουμε τα ενδεχόμενα και να πράξουμε αναλόγως. Στην εποχή μας η λέξη πιθανότητα έπαψε να αντικατοπτρίζει απλά την αβεβαιότητα για το μέλλον. Σημαίνει την επιστημονική μέθοδο με την οποία κάνουμε συγκεκριμένες αριθμητικές προβλέψεις. Η θεωρία των πιθανοτήτων με απλά λόγια Η θεωρία των πιθανοτήτων δεν είναι τίποτε άλλο παρά η μετατροπή της κοινής λογικής σε μαθηματικές εκφράσεις. Είναι ο τομέας που ασχολείται με την ανάλυση τυχαίων φαινομένων, δηλαδή τα φαινόμενα που εξελίσσονται σε συνθήκες αβεβαιότητας. Αν και τα γεγονότα που μελετώνται είναι τυχαία, όπως η ρίψη ενός ζαριού, όταν επαναλαμβάνονται αρκετές φορές παρουσιάζουν μοτίβα, τα οποία μπορούν να μελετηθούν. Για παράδειγμα, από τη θεωρία των πιθανοτήτων, οι υπεύθυνοι των καζίνο μπορούν να υπολογίσουν με ακρίβεια πόσα χρήματα θα κερδίζουν κάθε εβδομάδα. Η πρώτη σύγχρονη επιστημονική μελέτη Η ουσιαστική ανάπτυξη της Θεωρίας Πιθανοτήτων ξεκίνησε από τις επιστολές των Pascal και Fermat, το 1650. Μολονότι τα εύσημα δίνονται στον επιστήμονα που λύνει πρώτος το πρόβλημα, πάντοτε αναγνωρίζουμε και ευγνωμονούμε όσους στην συνέχεια βρίσκουν μια απλούστερη και πιο εξελιγμένη λύση. Ο Μπερνούλι ήταν ο πρώτος που επέμενε πως αν επιθυμούμε να εφαρμόσουμε τα μαθηματικά στα προβλήματα του πραγματικού κόσμου, έπρεπε να λάβουμε υπόψη μας τον ανθρώπινο παράγοντα. Η διαχείριση κινδύνου αναμφίβολα εμπεριέχει ένα στοιχείο τέχνης στην εφαρμογή της. Παρ΄ όλα αυτά δεν θα πρέπει να παραγνωρίσουμε το γεγονός ότι ο ίδιος ο ανθρώπινος παράγοντας επιδέχεται μαθηματική ανάλυση. Συνηθισμένα σφάλματα Η θεωρία πιθανοτήτων μπορεί να αξιοποιηθεί προς όφελος του ερευνητή, αρκεί οι μαθηματικοί υπολογισμοί να είναι σωστοί. Αυτά που πρέπει να προσεχθούν είναι πολλά, αλλά θα εστιάσουμε σε 2 βασικά και συνηθισμένα λάθη: Το πρώτο είναι πως πρέπει να περιλαμβάνουμε στην μελέτη μας την απόκλιση. Ένας άνθρωπος με το κεφάλι στον φούρνο και τα πόδια στο ψυγείο, δεν μπορούμε να πούμε πως κατά μέσο όρο είναι στην φυσιολογική θερμοκρασία. Όταν δημοσιεύονται αποτελέσματα ερευνών, αν δεν βλέπουμε καμία αναφορά στην απόκλιση, θα πρέπει να δούμε τα αποτελέσματα με καχυποψία. Το δεύτερο είναι η εφαρμογή του νόμου των μεγάλων αριθμών, που αναφέρει πως η πιθανότητα κάποιου γεγονότος πλησιάζει την θεωρητική τιμή της, όσο οι δοκιμές τείνουν στο άπειρο. Με απλά λόγια, όσες περισσότερες φορές ρίξουμε το κέρμα, τόσο πιο σίγουρα θα εμφανιστεί τις μισές φορές η μία πλευρά, και τις μισές η άλλη. Δηλαδή να δούμε στην πράξη να εφαρμόζεται το 50% που μας λέει η θεωρία.  Οι προβλέψεις που στηρίζονται σε ελάχιστα δεδομένα, π.χ. να έχει συμβεί κάτι 2 φορές τα τελευταία 5 χρόνια, και με βάση αυτό να επιχειρείται πρόβλεψη, στερείται επιστημονικής βάσης στην στατιστική. Όλοι χρησιμοποιούν εργαλεία πρόβλεψης, έστω και αν δεν το ξέρουν Όταν κάποιος αγοράζει (ή πουλάει), στηρίζεται σε υποσυνείδητες διεργασίες ή συναισθήματα, τα οποία με τη σειρά τους οφείλονται σε κάποιες παραστάσεις που τα δημιουργούν. Αν οι παραστάσεις αυτές επαναληφθούν, θα δημιουργήσουν μάλλον το ίδιο συναίσθημα και θα οδηγήσουν στην ίδια απόφαση. Επομένως, έστω και υποσυνείδητα, αυτή η επενδυτική συμπεριφορά είναι στην ουσία αποτέλεσμα μιας ανάλυσης. Βασιζόμενοι σε κάποια ανάλυση λειτουργούνε λοιπόν όλοι. Όσοι δεν το αντιλαμβάνονται απλώς ανήκουν στην κατηγορία αυτών που ενεργούν περισσότερο παρορμητικά και λιγότερο συνειδητά. Η σωστή τεχνική ανάλυση είναι αξιόπιστη Η μέθοδος της τεχνικής ανάλυσης στηρίζεται στο αναμφισβήτητο γεγονός πως πολλές πληροφορίες για τις διαθέσεις της αγοράς είναι ενσωματωμένες στα διαγράμματα. Μας βοηθάει να ανιχνεύσουμε τις ενδείξεις, όσον αφορά την κατεύθυνση της αγοράς. Δεν προβλέπει ένα μοναδικά καθορισμένο αποτέλεσμα, όπως εσφαλμένα νομίζουν ορισμένοι, αλλά διαφορετικά πιθανά αποτελέσματα και μας πληροφορεί πόσο πιθανό είναι το καθένα τους. Ποτέ δεν αναζητούμε την απόλυτη βεβαιότητα, αλλά πάντα με την μέγιστη πιθανότητα. Η τεχνική ανάλυση είναι μία ιδιαίτερα παρεξηγημένη μέθοδος.  Πως να μην είναι άλλωστε, όταν το χρησιμοποιούν κατά κανόνα ημιμαθείς που έχουν διαβάσει 1-2 βιβλία και νομίζουν πως έγιναν ειδικοί! Το μόνο που καταφέρνουν τελικά, εκτός από το να χάσουν χρήματα από τις προβλέψεις τους, είναι να δυσφημούν την μέθοδο της τεχνικής ανάλυσης. Αν δώσεις ένα αεροπλάνο να πιλοτάρει κάποιος χωρίς σοβαρή εκπαίδευση, το πιθανότερο είναι να πέσει. Δεν θα φταίει όμως το αεροπλάνο! * Ο κ. Βασίλης Παζόπουλος είναι οικονομολόγος, αναλυτής χρηματιστηριακών τίτλων. vpazopoulos@gmail.com