Ποιοι και γιατί... γλυκοκοιτάζουν τις καταθέσεις

του Μιχαήλ Γελαντάλι
Σε ένα από τα σενάρια διαχείρισης του ΔΝΤ για το «παγκόσμιο χρέος» που προέβλεπε έκτακτη φορολόγηση της τάξεως του 10% στις καθαρές καταθέσεις, αναφερόταν το Euro2day.gr στις 14 Οκτωβρίου. Με αφορμή την έκθεση εργασίας (με τίτλο «Fiscial Monitor»), το Ταμείο επανερχόταν σε ένα... προσφιλές θέμα του, το ενδεχόμενο της φορολόγησης των καταθέσεων προκειμένου να γίνει διαχειρίσιμο το χρέος.

Στο σχετικό θέμα του euro2day.gr σημειωνόταν πως «Το Ταμείο ανέφερε ότι η έντονη επιδείνωση των δημόσιων οικονομικών σε πολλές χώρες έχει οδηγήσει σε αναβίωση του ενδιαφέροντος για έναν έκτακτο φόρο στον ιδιωτικό πλούτο, ως ένα έκτακτο μέτρο για την αποκατάσταση της βιωσιμότητας του χρέους».

Βέβαια, για να γίνει ελκυστική μια τέτοια επιβάρυνση (πρακτικά αποτελεσματική) πρέπει να εφαρμοστεί προτού μπορέσει κανείς να την αποφύγει και να είναι δεδομένο ότι δεν θα επαναληφθεί. Παράλληλα, θεωρεί ότι δεν επηρεάζει την καταναλωτική συμπεριφορά, ενώ ορισμένοι θεωρούν ότι είναι δίκαιη και αναφέρεται σε οικονομολόγους που υποστηρίζουν έναν τέτοιο φόρο, όπως οι Pigou, Ricardo, Schumpeter και Keynes.

Προειδοποιητικές βολές

Και όμως η εικοτολογία -επί της ουσίας η προετοιμασία της κοινής γνώμης-καταθετών- δεν εγείρεται από το ΔΝΤ, όπως βιάστηκαν να αναμασήσουν μερικοί, αλλά έχει ουρά από την άνοιξη-χειμώνα του 2013. Θυμίζουμε ενδεικτικά την... απροσδόκητη (έτσι είχε φανεί τότε, αλλά αποδεικνύεται δήλωση-λαγός) δήλωση-προειδοποίηση (;) του προέδρου του Eurogroup, Jeroen Dijssebloem φέτος το Μάρτιο, αλλά και του αρμόδιου Επίτροπου για την Εσωτερική Αγορά, M. Barnie, με αφορμή όσα είχαν διαδραματιστεί τότε στην Κύπρο. Βέβαια ο Barnie έσπευσε να ανασκευάσει κάπως τις δηλώσεις (μέσω της εκπροσώπου του S. Hughes ) πως «δεν είναι επ' ουδενί δυνατό να συμμετέχουν στη διάσωση καταθέτες ποσών κάτω των 100.000 ευρώ, είτε τώρα είτε στο μέλλον».

Ωστόσο, η προετοιμασία γίνεται μεθοδικά, με τη λείανση της κοινής γνώμης, με την ιστορία και τα θηριώδη μεγέθη να συνηγορούν υπέρ της άποψης πως «αργά ή γρήγορα» και στην κατάλληλη συγκυρία θα «συμβεί» το αναπόφευκτο. Μάλιστα ορισμένοι ξένοι αναλυτές δεν αποσυνδέουν αυτήν τη μεθόδευση από την προωθούμενη (κυρίως από το Βερολίνο) τραπεζική ενοποίηση του συστήματος με πρόσχημα την καλύτερη εποπτεία κ.λπ.

Έχει ενδιαφέρον η επισήμανση του ΔΝΤ πως η οικονομική κρίση έχει ακριβώς τις ίδιες επιπτώσεις στις οικονομίες μετά τον Α΄ και τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Η Ευρώπη και οι ΗΠΑ κατάφεραν να μειώσουν τα κρατικά χρέη από το 1945 ως το 1975 μέσω της συνεχούς αύξησης του πληθωρισμού. Όμως, η «μέθοδος» αυτή δεν μπορεί να εφαρμοστεί πλέον. Χρειάζονται δραστικότερα μέτρα. Αν υποθέσουμε πως «Μεγάλοι Πόλεμοι» δεν μπορούν να διεξαχθούν, η πρόταση του ΔΝΤ λέει πως λύση στο πρόβλημα της αστάθειας και της μη βιωσιμότητας του κρατικού χρέους είναι ένα «κούρεμα» των καταθέσεων. Σωστά. Το χρέος των αναπτυγμένων χωρών πλησιάζει πλέον το 110% του ΑΕΠ. Έχει επιβαρυνθεί κατά 35% (!) από το 2007, σε επίπεδα που αγγίζουν αυτά των δύο παγκόσμιων πολέμων.

Το πείραμα της Κύπρου

Εάν ανατρέξουμε σε έκθεση της Boston Consulting Group (BCG) από το 2011 θα θυμηθούμε: «Τα νοικοκυριά, οι επιχειρήσεις και τα κράτη του ανεπτυγμένου κόσμου έχουν δημιουργήσει χρέος που ξεπερνά τα 20 τρισ. δολάρια, επίπεδο που διεθνώς θεωρείται όριο ευστάθειας. Μέχρι στιγμής όλες οι προσπάθειες περιορισμού έχουν αποτύχει. Ακόμη και η τακτική των ΗΠΑ (Fed) για να "πληθωρίσει" αυτό το εξωπραγματικό χρέος». Αυτά σε έκθεση του 2011, φανταστείτε τι γίνεται τέλος του 2013.

Ο μόνος τρόπος να αντιμετωπιστεί το πρόβλημα είναι μέσω μιας συντονισμένης παγκόσμιας προσπάθειας αναδιάρθρωσής του. Κατά την εκτίμηση πολλών αναλυτών και ξένων ειδικών ΜΜΕ, η δοκιμαστική εφαρμογή ενός «κουρέματος» έγινε στο τραπεζικό σύστημα της Κύπρου. Θυμόμαστε πως τότε το Ταμείο ανέλαβε να διαδραματίσει το ρόλο του «κακού», καθώς αποφάνθηκε πως δεν υπήρχε άλλη λύση.

Το δεδομένο, το σενάριο και το ερώτημα 

Αποτελεί πλέον κοινό μυστικό πως το ΔΝΤ έχει αφήσει στην άκρη εναλλακτικές λύσεις-προτάσεις όπως «διαγραφή του χρέους» ή «πληθωρισμός του χρέους» ή κάτι ανάλογο. Το Ταμείο δεν θεωρεί θεωρητικό το ενδεχόμενο επιβολής ενός δραστικού μέτρου. Σκέφτεται πολύ σοβαρά και εξετάζει σοβαρότερα την εφαρμογή του.

Το Ταμείο, όπως και το Σύστημα εν γένει, δεν αναφέρεται στο ότι το 2008 οι χώρες διέσωσαν τις τράπεζες επιβαρύνοντας δραματικά το χρέος τους. Τώρα αναζητούν λύση από τους πολίτες-καταθέτες, να εισφέρουν από τις καταθέσεις τους.

Το ενδιαφέρον είναι πως το Βερολίνο φαίνεται να σιγοντάρει αυτήν τη λύση. Ενδεχομένως να μην είναι άσχετο το ότι παλιότερα ο Stefan Bach, αναφερόμενος μόνο στο χρέος της Γερμανίας, είχε προτείνει την επιβολή έκτακτης εισφοράς της τάξης του 3,4%. Το ποσοστό αυτό προτάθηκε με βάση τα 2,95 τρισ. δολάρια που υπολογιζόταν το χρέος (το 2011) και θα μπορούσε να συγκεντρώσει περί τα 100 δισ. δολάρια, ένα ποσό που αντιστοιχούσε στο 4% του γερμανικού ΑΕΠ. Επίσης, στη Γαλλία οι περισσότερες προτάσεις για επιβολή έκτακτης εισφοράς αφορούν μεν τις καταθέσεις πάνω από τα 100.000 ευρώ, ωστόσο σε ΜΜΕ έχει αναφερθεί ποσοστό 17% μεσοσταθμικά.

Το πιθανότατο είναι πως το θέμα δεν θα μείνει εδώ, αλλά όσο διογκώνεται το χρέος και βαθαίνει η κρίση, φωνές και προτάσεις-λύσεις όπως αυτή του Barnie ή του ΔΝΤ θα το συντηρούν. Εύλογα γεννάται το ερώτημα σε ποια συγκυρία και με βάση ποια αφορμή θα μπορούσε να επιχειρηθεί η εφαρμογή ενός τέτοιου μέτρου. Γιατί αν τελικά εφαρμοστεί (αντί του περαιτέρω πληθωρισμού του χρέους), σημαίνει πως οι τοπικές κυβερνήσεις -επί της ουσίας η υπερεθνική ελίτ που ελέγχει διεθνώς την κατάσταση- θα συναινέσουν σε μια διαδικασία καταστροφής πλούτου. Πλούτος που θα προκύψει από τη μεσαία-ανώτερη τάξη.